فیزیوتراپی شانه چیست؟ شانه به دلیل دامنه حرکتی بالا و ساختار ظریف خود، در معرض آسیبها و اختلالات گوناگونی مانند التهاب و کشیدگی عضلات تا آسیبهای تاندونی و پارگی رباطها قرار میگیرد. در چنین شرایطی، فیزیوتراپی شانه، روش درمانی علمی و غیرتهاجمی است که برای بازگرداندن عملکرد طبیعی شانه، کاهش درد و پیشگیری از آسیبهای مجدد کمک زیادی میکند. با بهرهگیری از تکنیکهای تخصصی و تمرینات هدفمند، فیزیوتراپی هم روند بهبود را تسریع میبخشد و هم موجب تقویت عضلات، افزایش انعطافپذیری و بهبود کیفیت زندگی بیمار میشود.
برای چه بیمارانی فیزیوتراپی شانه انجام می شود؟
فیزیوتراپی شانه در مواردی مانند التهاب تاندونهای شانه از جمله تاندونیت سوپرااسپیناتوس، ساباسکاپولاریس، اینفرااسپیناتوس و ترس مینور، سندروم گیر افتادگی یا ایمپینجمنت، و انواع شکستگیهای ناحیه شانه کاربرد دارد. همچنین در مشکلاتی مانند سندروم خروجی قفسه سینه (TOS)، پارگیهای لابروم شانه مانند اسلپ و بنکارت، دررفتگیهای شانه، تغییر شکل استخوان ترقوه و مفصل آکرومیوکلاویکولار و حتی در شانه منجمد یا شانه یخزده، فیزیوتراپی برای کاهش درد، بهبود حرکت و بازگشت عملکرد طبیعی مفید است.
فیزیوتراپی شانه چگونه انجام می شود؟
فیزیوتراپی شانه برای آسیبهای مزمن مانند سندرم روتاتور کاف یا شانه یخزده بسیار مفید است و در آسیبهای حاد مثل دررفتگی، رگبهرگ شدن یا کشیدگی نیز به جهت تسکین درد و بهبود حرکت کاربرد زیادی دارد. حتی علائمی مانند سوزنسوزن شدن بازو یا کاهش قدرت عضلات نیز با این روش بهبود پیدا میکند.
- اصلاح فعالیتها
در این مرحله، فیزیوتراپیست راهکارهایی برای انجام صحیح فعالیتهای روزمره ارائه میدهد تا فشار کمتری به شانه وارد شود. گاهی به جای استراحت مطلق، بهتر است تمرینات کششی ملایم انجام دهید تا از خشکی و محدودیت حرکتی جلوگیری شود.
- حرکات کششی
کشش عضلات و تاندونهای شانه بهصورت کنترلشده، یکی از روشهای اصلی کاهش درد و افزایش دامنه حرکت است. فیزیوتراپیست بسته به شرایط شما، کششهای خاصی برای بخشهای مختلف شانه و مفاصل مرتبط تجویز میکند تا انعطاف و عملکرد طبیعی بازگردد.
- فیزیوتراپی سنتی
در این روش، درمانگر با استفاده از دستهای خود و بدون ابزار، مفصل و عضلات شانه را به آرامی حرکت میدهد. این کار باعث شل شدن بافتها، بهبود خاصیت ارتجاعی و کاهش خشکی مفصل میشود و میتواند حتی در خانه یا محیط کار نیز انجام شود.
- تمرینات تقویتی
برای افزایش قدرت عضلات شانه و نواحی اطراف آن از حرکات مقاومتی یا ایزومتریک استفاده میشود. این تمرینات هم در روند بهبود نقش دارند و هم از بروز آسیبهای بعدی جلوگیری میکنند.
مراحل و روش های فیزیوتراپی شانه
هر بیمار بسته به نوع آسیب یا بیماری، شدت علائم و شرایط جسمی خود، برنامه درمانی اختصاصی دریافت میکند. در وهله اول؛ فیزیوتراپیست با بررسی سوابق پزشکی، انجام معاینه فیزیکی و تستهای حرکتی، علت اصلی درد یا محدودیت را مشخص میکند.
- تکنیکهای دستی
برای کاهش درد و افزایش دامنه حرکت، از روشهایی مانند ماساژ درمانی، موبیلیزاسیون (حرکت کنترلشده مفصل) و منیپولیشن (حرکت ناگهانی و سریع مفصل) استفاده میشود. این تکنیکها گردش خون را بهبود داده و برای آزادسازی بافتهای سفت مفید هستند.
- تمرینات کششی
هدف این تمرینات، افزایش انعطافپذیری عضلات و تاندونهای شانه است. نمونهها شامل کششهای پاندولی، بالا بردن بازو به سمت جلو یا بالا، و کششهای چرخشی میباشد.
- تمرینات تقویتی
با کمک کشهای مقاومتی، وزنههای سبک یا تمرینات ایزومتریک، عضلات شانه و ناحیه اطراف آن تقویت میشوند. این مرحله به خاطر پیشگیری از آسیب مجدد و بهبود عملکرد اهمیت زیادی دارد.
- تکنیکهای حرکتی
حرکتدهی فعال و غیرفعال بازو به جهات مختلف بالا و پایین، جلو و عقب، چرخش داخلی و خارجی برای جلوگیری از خشکی مفصل و افزایش دامنه حرکت انجام میشود.
- الکتروتراپی
استفاده از دستگاههایی مثل TENS یا اولتراسوند با هدف کاهش درد، التهاب و تسریع ترمیم بافتها انجام میگیرد.
- درمانهای حرارتی و سرمایی
کمپرس گرم یا سرد برای کاهش التهاب و تسکین درد استفاده میشود. گرما باعث افزایش جریان خون و آرامش عضلات شده و سرما به کنترل تورم کمک میکند.
مزایای فیزیوتراپی شانه چیست؟
این برنامه درمانی شامل ترکیبی از تمرینات ورزشی و تکنیکهای تخصصی است و مزایای زیادی برای افرادی که از درد یا آسیب شانه رنج میبرند، به همراه دارد.
- فیزیوتراپیست با بررسی دقیق وضعیت حرکتی شانه، سابقه آسیبها و علائم بیمار، علت اصلی درد را شناسایی کرده و برنامه درمانی را متناسب با نیاز فرد تنظیم میکند.
- با ارزیابی فعالیتهای روزانه فرد در خانه یا محل کار، فیزیوتراپیست پیشنهادهایی ارائه میدهد که از فشار بیشازحد بر شانه جلوگیری کرده و روند بهبود را سرعت میبخشد.
- فیزیوتراپی با تقویت مفصل و بهبود عملکرد شانه، میتواند مانع از پیشرفت آسیب شده و حتی نیاز به جراحی را به تأخیر بیندازد.
- تمرینات تخصصی فیزیوتراپی باعث افزایش قدرت عضلات شانه و اطراف آن میشود و این امر احتمال بروز مجدد آسیب را کاهش میدهد.
فیزیوتراپی شانه برای چه کسانی لازم است؟
فیزیوتراپی شانه برای گروههای زیر لازم و مفید است:
| افراد با آسیبهای ورزشی | پارگی یا التهاب تاندونهای روتاتور کاف دررفتگی شانه التهاب یا آسیب تاندونهای شانه ناشی از تمرین و ورزش |
| آسیبدیدگان حوادث | شکستگی یا ترک استخوان در ناحیه شانه، ترقوه یا بازو ضربههای مستقیم به شانه در اثر تصادف یا سقوط |
| افراد مبتلا به بیماریهای مزمن شانه | آرتروز شانه بورسیت (التهاب بورسا) شانه یخزده |
| افراد با مشکلات ناشی از فعالیتهای روزمره | انجام کارهای تکراری که به شانه فشار میآورد نشستن یا ایستادن با وضعیت نامناسب برای مدت طولانی |
| بیماران پس از جراحی شانه | جراحی ترمیم تاندونها تعویض مفصل شانه سایر جراحیهای ترمیمی و اصلاحی شانه |
| افراد با مشکلات مادرزادی شانه | ناهنجاریهای ساختاری یا حرکتی از بدو تولد که نیاز به تقویت و توانبخشی دارند |
درمان شانه درد
اگر بیمار در مراحل اولیه پارگی روتاتور کاف به پزشک مراجعه کند، فیزیوتراپی شانه یکی از مؤثرترین روشهای درمان است. این روش شامل تمرینات کششی، تقویتی و تکنیکهای دستی برای کاهش درد و بازگرداندن دامنه حرکتی شانه میشود. هدف فیزیوتراپی، ترمیم عضلات و تاندونهای آسیبدیده بدون نیاز به جراحی و پیشگیری از تشدید آسیب است. هرچه درمان زودتر آغاز شود، نتیجه بهتری به دست میآید.
- جراحی
در شرایطی که پارگی روتاتور کاف شدید باشد یا بیمار دیر به پزشک مراجعه کرده باشد، روشهای غیرجراحی مانند فیزیوتراپی پاسخ نمیدهند. در این حالت پزشک جراحی را پیشنهاد میکند. جراحی به صورت باز یا آرتروسکوپی انجام گرفته و هدف آن ترمیم مستقیم تاندون پارهشده و بازگرداندن عملکرد طبیعی شانه است.
- آزمایشها و تصویربرداری تشخیصی
پیش از انتخاب روش درمان، پزشک ارتوپد با معاینه بالینی و پرسیدن جزئیات علائم، محل دقیق درد را شناسایی میکند. سپس برای ارزیابی دقیقتر آسیب، ممکن است آزمایشهایی مانند MRI، سونوگرافی یا تصویربرداری با اشعه ایکس تجویز شود. به این ترتیب، شدت پارگی و وضعیت بافتهای اطراف مشخص میشود و پزشک بهترین تصمیم درمانی را میگیرد.
درمان درد شانه راست
سرما باعث بیحس شدن موضعی میشود و تورم را کاهش میدهد. برای این کار باید چند تکه یخ را در یک کیسه پلاستیکی گذاشته و آن را در یک حوله نازک بپیچید، سپس به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی شانه قرار دهید. اگر تورم ادامه داشت، میتوان این کار را هر دو ساعت تکرار کرد تا بهبود حاصل شود. همچنین برای درد خفیفتر، استفاده از حوله سرد و مرطوب نیز گزینه مناسبی است.
- استفاده از کمپرس گرم
کمپرس گرم بیشتر برای کاهش درد ناشی از تنش عضلات یا التهاب مزمن بهکار میرود و بهتر است حداقل ۴۸ ساعت پس از آسیب استفاده شود. میتوان کیسه آب گرم را چند بار در روز به مدت ۱۵ دقیقه روی شانه قرار داد یا ۵ تا ۱۰ دقیقه زیر دوش آب گرم بیحرکت ماند تا جریان آب باعث تسکین درد شود.
- ماساژ دادن ناحیه آسیبدیده
ماساژ ملایم شانه باعث افزایش گردش خون، کاهش تورم و رفع گرفتگی عضلات میشود. برای نتیجه بهتر، بهتر است قبل از ماساژ دوش آب گرم بگیرید تا عضلات شل شوند. استفاده از روغنهای گیاهی مانند زیتون یا نارگیل به صورت گرم نیز تأثیر ماساژ را بیشتر میکند.
درمان درد شانه چپ
فیزیوتراپی شانه باعث افزایش طول ماهیچهها، بهبود انعطافپذیری و افزایش دامنه حرکتی این مفصل میشود. روشهای درمانی دیگر شامل:
- استراحت درست و اصولی
استراحت دادن به شانه آسیبدیده برای جلوگیری از تشدید التهاب و درد اهمیت بالایی دارد. استراحت اصولی به این معناست که از انجام حرکات و فعالیتهایی که درد را افزایش میدهند (مثل بلند کردن اجسام سنگین یا ورزش شدید) خودداری کنید، اما در عین حال، حرکات سبک و کنترلشده برای حفظ گردش خون را ادامه دهید.
- طب سوزنی و طب فشاری
این روشهای سنتی چینی با تحریک نقاط خاص بدن میتوانند به کاهش درد شانه کمک کنند. در طب سوزنی، سوزنهای بسیار نازک در نقاط مشخصی قرار میگیرند و در طب فشاری همان نقاط بدون سوزن و با فشار دست تحریک میشوند.
- مصرف ویتامین D
ویتامین D برای عملکرد صحیح عضلات و جذب کلسیم توسط استخوانها ضروری است. کمبود این ویتامین باعث درد و گرفتگی عضلات میشود. برای تأمین ویتامین D میتوان روزانه حدود ۱۰ دقیقه در معرض نور خورشید قرار گرفت و یا از منابع غذایی مانند ماهی سالمون، تن، زرده تخممرغ، شیر سویا و غلات غنیشده استفاده کرد.
علت شانه درد چیست؟
شایعترین علت شانه درد، تاندونیت روتاتور کاف یعنی التهاب و تورم تاندونهای شانه است. علل شایع دیگر:
- درد ارجاعی از گردن یا عضله دوسر بازو
- شکستگی استخوان شانه یا بازو
- آرتروز شانه
- پارگی غضروف
- پارگی روتاتور کاف
- دررفتگی شانه
- شانه یخزده
- آسیب نخاعی
- التهاب یا تورم بورسها یا تاندونها
- خار استخوانی در اطراف مفصل شانه
- گرفتگی عصب گردن یا شانه
- آسیب ناشی از استفاده بیش از حد یا حرکات تکراری شانه
علائم شانه درد در مردان و زنان
بیحسی، سوزش یا احساس سردی در شانه از نشانههای مهم و اولیه شانه درد است. این علائم ممکن است ناشی از مشکلات عصبی یا بیماریهایی مانند آرتروز گلنوهمورال باشند. اگر فرم طبیعی شانه تغییر پیدا کند، مشکل در استخوانها یا بافتهای اطراف آن وجود دارد. این تغییر شکل حتی پیش از بروز درد جدی، هشداردهنده خواهد بود.
کبودی یا تغییر رنگ شانه نشانه آسیب به بافت، تاندون یا حتی استخوان است. نادیده گرفتن این علامت ممکن است باعث بروز درد شدید در آینده شود.
وجود تومور در نواحی شانه یا اطراف آن یکی از دلایل شانه درد تشخیص داده میشود و نیاز به بررسی تخصصی فوری دارد.
انواع راه های درمان شانه درد بدون جراحی
بهترین روش درمان شانه درد بدون جراحی شامل موارد زیر است.
| فیزیوتراپی شانه | فیزیوتراپی شانه یکی از رایجترین روشهای درمان و تسکین درد است که با هدف تقویت عضلات و کاهش اصطکاک آنها در مفصل شانه انجام میشود. این روش میتواند در بسیاری از موارد منجر به درمان قطعی شود و هم در کلینیک و هم در منزل قابل انجام است. |
| ورزش | برخی از دردهای شانه ناشی از استفاده نادرست یا بیشازحد از مفصل شانه هستند. انجام تمرینات ورزشی مناسب و برنامهریزیشده میتواند فشار را از روی مفصل بردارد، انعطافپذیری را افزایش دهد و درد را کاهش دهد. |
| ماساژ درمانی | ماساژ ناحیه شانه گرفتگی عضلات را برطرف کرده و درد را کاهش میدهد. این روش زمانی مؤثر است که علت درد، مشکلات عضلانی باشد. ماساژ باید توسط فردی ماهر انجام شود، زیرا اجرای نادرست آن میتواند شدت درد و آسیب را افزایش دهد. |
| طب سوزنی | طب سوزنی با تحریک نقاط خاصی از بدن به کاهش درد شانه کمک میکند. این روش باید توسط فردی باتجربه انجام شود تا نتیجه مطلوب حاصل شود. با این حال، طب سوزنی برای دردهایی که ناشی از شکستگی استخوان یا پارگی تاندون هستند، مؤثر نیست. |
آیا درد شانه به اعصاب ارتباط دارد؟
اعصاب شانه از گردن و ستون فقرات گردنی منشا میگیرند و اگر این اعصاب دچار فشار، التهاب یا آسیب شوند، درد به شانه انتشار پیدا میکند. برای مثال:
- گیر افتادن عصب در ناحیه گردن یا شانه باعث درد، بیحسی، گزگز یا ضعف در شانه و بازو میگردد.
- فتق دیسک گردن ممکن است به ریشههای عصبی فشار وارد کند و درد آن به شانه و حتی دست انتشار پیدا کند.
- بیماریهایی مانند سندروم خروجی قفسه سینه (TOS) یا التهاب شبکه بازویی (براکیال پلکسیت) هم باعث درد شانه با منشاء عصبی میشوند.
درمان شانه درد عصبی
درمان شانه درد عصبی بر اساس علت اصلی درگیری عصب انجام میشود و هدف آن کاهش فشار روی عصب، کاهش التهاب و بازگرداندن عملکرد طبیعی مفصل و عضلات است.
- فیزیوتراپی شانه و تمرینات اصلاحی
تمرینات کششی و تقویتی مخصوص گردن، شانه و پشت برای آزاد شدن فشار از روی عصب مفید هستند. فیزیوتراپ با اصلاح وضعیت بدن و بهبود انعطافپذیری عضلات، شرایط را برای کاهش درد فراهم میکند.
- داروهای ضدالتهاب و مسکن
داروهایی مانند NSAIDها (مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن) برای کاهش التهاب اطراف عصب و تسکین درد تجویز میشوند. در موارد درد شدید، پزشک ممکن است داروهای قویتر یا شلکننده عضلانی را توصیه کند.
- اصلاح وضعیت بدن
نشستن و ایستادن با وضعیت درست، استفاده از صندلی ارگونومیک و جلوگیری از خم شدن گردن برای مدت طولانی میتواند فشار روی اعصاب گردنی و شانه را کاهش دهد.
- تزریق استروئید
در مواردی که التهاب شدید اطراف عصب وجود دارد، پزشک ممکن است تزریق کورتیزون یا داروهای مشابه را در ناحیه مورد نظر انجام دهد تا التهاب کاهش یابد.
بهترین راه درمان درد شانه
اولین و مهمترین قدم، مراجعه به پزشک متخصص ارتوپدی یا فیزیوتراپیست برای مشخص شدن علت اصلی درد است. درد شانه شاید ناشی از التهاب تاندون، پارگی روتاتور کاف، مشکلات عصبی، آرتروز یا حتی آسیبهای ورزشی باشد.
تا حد امکان از انجام فعالیتهایی که باعث تشدید درد میشوند، خودداری کنید. البته، این به معنای توقف کامل حرکت نیست، بلکه باید حرکات کنترلشده و سبک انجام شود تا از خشکی مفصل جلوگیری گردد. فیزیوتراپی شانه با تمرینات کششی و تقویتی عضلات شانه، گردن و پشت برای کاهش التهاب، افزایش انعطافپذیری و پیشگیری از آسیب مجدد کمککننده است.
